متن
گفتگوی اینترنتی یو. اس.
اینفو
میهمان:
اوتی فلین
تاریخ:
هفتم اوت 2007
زمان:
9:00 a.m. EDT (1300 GMT)
اوتی
فلین: قلمرو و گوناگونی سازمان های غیردولتی بسیار چشمگیرمی باشند. ما امروزه سازمان هایی را می
شناسیم كه با
گرسنگی
در سطح جهان مبارزه می نمایند؛ به معالجه و درمان بیماری ها می پردازند؛ برای ما این امكان را فراهم می آورند تا از هنر
لذت ببریم و تاریخ را مجدداً تجربه نماییم، به فرزندان ما تعلیم داده و؛ ما را با فرهنگ های جدید آشنا
می نمایند؛ به
نیازهای
معنوی و روحانی ما پاسخ می دهند؛ به ما كمك می نمایند تا در زمینه های مختلف سیاسی تاثیرگذار باشیم؛ از محیط زیست
محافظت می كنند و به زیباسازی شهر و محل زندگی می افزایند. برخی از این سازمان ها دریافت كننده میلیاردها
دلار كمك های مالی
می
باشند و برخی دیگر نیز با مشكلات مالی دست بگریبانند. هم چنین برخی از این سازمان ها دارای مجموعه ای عظیم از پرسنل می
باشند، در حالی كه سایر سازمان ها تنها از نیروهای داوطلب تشكیل شده اند. اما تمامی این سازمان ها دارای یك
ویژگی مشترك می
باشند:
همگی سازمان های غیردولتی دارای یك هیات مدیره هستند.
نقش هیات مدیره در یك سازمان غیرانتفاعی دارای سه جنبه می باشد:
(1) تعیین خط مشی و نظارت بر هدف سازمان (2) حصول اطمینان از وجود منابع و امكانات كافی به منظور
اجرای برنامه ها و
دستیابی
به اهداف تعیین شده و (3) نظارت و كنترل بر فعالیت ها و اقدامات سازمان و پایبندی به اصول و چهارچوب های اخلاقی و قانونی.
هیات مدیره به عنوان یك نهاد مسئول و قابل اطمینان در این سازمان ها به شمار می رود كه این اختیار را
دارد تا نسبت به
تعیین
اهداف سازمان و نحوه تلاش و فعالیت برای دستیابی به آن اهداف اقدام نماید.
من
امروز می خواهم تا درباره فعالیت ها و هم چنین ساختار این هیات مدیره های كارآمد در سازمان های غیردولتی با شما
بحث و گفتگو نمایم.
پرسش [Maritere]: من نمی توانم به طور همزمان در این گفتگوی اینترنتی شركت
نمایم، زیرا
در
تمام طول روز مشغول كار می باشم. شما چگونه می توانید اطمینان داشته باشید كه تمامی سازمان های غیردولتی، غیرانتفاعی نیز می
باشند؟ چه كسی بر این سازمان ها نظارت می نماید؟ شیوه جذب پرسنل توسط این سازمان ها چگونه می باشد؟
آیا آن ها در
این
زمینه از شیوه ای دموكراتیك استفاده می نمایند؟ مبالغ زیادی در پروژه های مختلف `سرمایه گذاری` شده است، با این حال هنگام بهره برداری از این پروژه
ها، مشخص می
گردد
كه پول كافی برای پیشبرد این پروژه ها وجود نداشته است، در حالی كه برخی از رهبران از طریق این پروژه ها ثروتمند شده اند.
لطفاً مایل هستم بدانم كه شما برای این وضعیت چه برنامه ای در نظر دارید؟ منظور من متوقف نمودن اهدای
كمك های مالی نمی
باشد،
بلكه می خواهم تا تعداد بیشتری از این پروژه ها جنبه عملی به خود بگیرند. از پاسخ هایتان بسیار ممنونم. ماریتر ملندز
پاسخ
(اوتی فلین): ماریتر، سازمان های غیرانتفاعی تحت قوانین كشورهایی كه در آن ها فعالیت می نمایند،
قرار دارند و
این از
وظایف هیات مدیره می باشد تا اطمینان حاصل نماید كه آن سازمان به تمامی قوانین پایبند می باشد. هیات مدیره هم چنین باید
اطمینان حاصل نماید كه سازمان دارای خط مشی و سیاست های داخلی لازم جهت هدایت و راهنمایی پرسنل و
اعضای هیات
مدیره
برای ایفای نقش خود می باشد. به طور خلاصه، هیات مدیره مسئولیت كنترل و نظارت بر فعالیت ها و كارآمدی سازمان را بر عهده دارد.
هیات مدیره هم چنین به منظور حفظ اعتماد ناظران خارجی به سازمان، باید
به صورتی شفاف و واضح نسبت به تبادل و ارایه اطلاعات اقدام نماید. این موضوع بسیار مهم می باشد كه اهداف
سازمان و هم
چنین
برنامه ریزی های انجام شده برای دستیابی به آن اهداف به صورتی شفاف اعلام گردند. این امر شامل مسایل مالی سازمان نیز می
گردد. یكی از روش های اجرای این پروسه، انتشار گزارش سالیانه سازمان و انجام بازرسی های مستقل مالی
می باشد.
پرسش [IRC Antananarivo]: سلام، من پائولین از ماداگاسكار می باشم. آیا ممكن است تعدادی از تارنماهایی را كه می توانند
برای مدیران سازمان های غیردولتی در این زمینه مفید باشند را معرفی نمایید؟
پاسخ (اوتی فلین): پائولین، در
زیر تعدادی تارنمای مرجع
در زمینه نقش هیات مدیره و هم چنین مسئولیت و پاسخگویی كلی سازمان های غیرانتفاعی را برای شما می آورم. (تارنماهایی كه من ذكر
نموده ام، بیشتر
منابعی
آمریكایی می باشند، زیرا من عمدتاً با سازمان های آمریكایی سر و كار دارم.)
BoardSource (سازمانی
كه من با آن همكاری می نمایم.) صرفاً در زمینه اصول و مسایل مدیریتی و رهبری و افزایش كارآمدی هیات های مدیره
فعالیت می نماید.
www.boardsource.org
مجمع
جهانی مدیریت سازمان های غیردولتی نیز یك شورای جهانی می باشد كه توسط BoardSource پشتیبانی و حمایت می گردد. این مجمع در زمینه تبادل منابع و امكانات و ایده ها و نظریات،
برای تمامی اعضای هیات مدیره سازمان های غیردولتی و یا كسانی كه با این هیات ها همكاری می نمایند،
فعالیت می نماید.
www.NGOboards.org
بخش
مستقل نیز یك مجمع رهبری برای سازمان های خیریه، بنیادها و شركت هایی می باشد كه با اهدای كمك در راستای
پیشبرد منافع عمومی
در
جامعه آمریكا و سرتاسر جهان فعالیت می نمایند.
www.independentsector.org
هیات
بخش غیرانتفاعی ، یك تلاش و فعالیتی مستقل توسط سازمان های خیریه و بنیادهای مختلف در ایالات متحده آمریكا می باشد
تا اطمینان حاصل گردد كه سازمان های غیرانتفاعی نقشی پویا و سالم در جامعه ما ایفا می نمایند. این هیات
هم چنین پیشنهادات و توصیه
نامه هایی را در زمینه توسعه و بهبود نظارت و مدیریت بر سازمان های خیریه به كنگره آمریكا ارایه نموده است.
http://www.nonprofitpanel.org
- سیویكوس
یك ائتلاف جهانی در زمینه
تقویت
و توسعه اعمال و رفتارهای شهروندی و جوامع مدنی در سرتاسر جهان می باشد.
www.civicus.org
- شفافیت
بین المللی نیز یك سازمان جوامع مدنی در جهان می باشد كه در زمینه مبارزه با فساد فعالیت می نماید.
www.transparency.org
- ائتلاف
منابع یك سازمان خیریه انگلیسی می باشد كه در زمینه جمع آوری كمك های مالی برای سازمان های غیرانتفاعی در سرتاسر جهان فعالیت می
نماید.
www.resource-alliance.org
پرسش [IRC Antananarivo]: سلام، من هانتا از ماداگاسكار می باشم. مدیر یك سازمان غیردولتی باید دارای چه شخصیت و
ویژگی هایی
باشد
تا بتواند در شغل خود موثر باشد؟ (مشخصات و ویژگی های لازم برای كارآمد بودن مدیر یك سازمان غیردولتی چیست؟)
پاسخ
(اوتی فلین): هانتا، مشخصه اساسی و اصلی یك عضو هیات مدیره كارآمد یك سازمان غیرانتفاعی، علاقمندی و
توجه راسخ او به
برنامه
ها و اهداف آن سازمان می باشد. عضو هیات مدیره چه از اعضای بخش مدیریت و نظارت بر اجرای برنامه ها بوده و یا عضوی از كادر
اجرایی باشد كه برنامه های و طرح های مصوب را اجرا می نمایند، باید درك صحیحی از وظایف و مسئولیت های
خود داشته باشد. (گاهی اوقات،
خط باریك مبهمی بین وظایف مدیران اداری و مدیران اجرایی وجود دارد كه به منظور دستیابی به اهداف سازمان، هیات مدیره و مدیر اجرایی
سازمان غیرانتفاعی باید
همكاری نزدیك و سازنده ای با یكدیگر داشته باشند.)
یك عضو كارآمد هیات مدیره درك صحیحی از تضاد منافع دارد
و قادر است تا به خوبی بین منافع شخصی خود و منافع سازمان تعادل و توازن برقرار نماید. به طور خلاصه،
یك عضو هیات
مدیره
باید برای منافع و سود سازمان نسبت به نیازهای شخصی خود اولویت بیشتری قایل باشد و تحت هر شرایطی این نكته را به خاطر داشته
باشد كه او نماینده و وكیل سازمان خود می باشد.
این
موارد برخی از اصولی می باشند كه مدیران كارآمد سازمان های غیرانتفاعی باید به آن ها پایبند باشند. طبیعتاً از اعضای هیات مدیره
انتظار می رود
كه
فعال و متعهد باشند، وقت و استعدادهای خود را به سازمان خود اختصاص دهند و از فعالیت های داوطلبانه خود لذت برند.
پرسش [Sergio2]: سازمان های غیردولتی در برزیل، یكی از مهم ترین دریافت كنندگان كمك های مالی از بودجه عمومی
كشور می باشند. با این حال، در اكثر
مواقع این سازمان ها تسهیلات و منابع مالی دریافت شده را در زمینه اهداف خاص و یا منافع شخصی خود به كار می گیرند. دولت ایالات
متحده آمریكا
چگونه
بر این موضوع نظارت می نماید؟ (نحوه نظارت دولت آمریكا بر منابع مالی اختصاص داده شده به سازمان های غیردولتی چگونه می باشد؟)
پاسخ
(اوتی فلین): سرجیو،
در
ایالات متحده آمریكا، اداره جمع آوری مالیات بر درآمدهای داخلی (IRS) – به عنوان بخشی از دولت فدرال آمریكا – سازمان های غیردولتی را از پرداخت مالیات معاف نموده است و در عوض، تمامی این سازمان ها را موظف نموده
است تا هر ساله نسبت به تكمیل و ارایه مدارك عمومی ( فرم 990) خود اقدام نمایند تا بدین وسیله اثبات
نمایند كه ضمن
پایبندی
به قوانین و مقررات، در راستای دستیابی به اهداف خود نیز تلاش نموده اند. فرم 990 حاوی جزییات اطلاعات مالی سازمان های و خلاصه ای از برنامه
های اصلی سازمان
های
غیرانتفاعی و فعالیت ها و اقدامات آن ها می باشد.
در سطح
ایالتی نیز هر
سازمان
غیرانتفاعی كه دارای جنبه حقوقی می باشد، باید از قوانین حقوقی ایالتی كه در آن فعالیت می نماید، تبعیت نماید. علاوه بر این،
اغلب سازمان هایی كه از دولت كمك مالی دریافت می نمایند، باید از قانون موسوم به سان شاین نیز تبعیت
نمایند. به موجب
این قانون،
افراد و ناظران خارجی باید اجازه حضور در جلسات هیات مدیره این سازمان ها را داشته باشند. هم چنین در صورتی كه كمك های
ارایه شده توسط دولت از سقف معینی فراتر رود، سازمان های دریافت كننده این كمك ها باید نسبت به انجام
بازرسی های
مستقل
مالی اقدام نمایند.
پرسش [yahoo2]: هنگامی كه اعضای هیات مدیره یك سازمان غیردولتی نتوانند وظایف خود را انجام دهند، چه اتفاقی می
افتد؟ منظور من این
است كه
نحوه برخورد با مدیران غیرفعال و ناكارآمد چگونه می باشد؟
پاسخ
(اوتی فلین): معمولاً نحوه
انتخاب اعضای هیات مدیره، دوران خدمت آن ها و چگونگی عزل آن ها در اساسنامه سازمان های غیردولتی ذكر شده است.
برخی از این هیات مدیره ها، خود انتصابی می باشند، بدین معنا كه اعضای هیات مدیره خود درباره ورود
اعضای جدید و یا
جابجایی
اعضا تصمیم گیری می نمایند. در برخی دیگر از سازمان ها، اعضای سازمان می توانند در انتخاب اعضای هیات مدیره شركت نمایند و
یا نهادها و موسسات مرتبط با سازمان می توانند نسبت به كاندید نمودن اعضای هیات مدیره اقدام
نمایند. به هر حال،
فارغ
از نحوه انتخاب اعضا و تشكیل هیات مدیره، تمامی اعضای این هیات دارای وظایف و مسئولیت های مشخصی نسبت به سازمان می باشند.
معمولاً
كسانی كه اعضای هیات
مدیره
را انتخاب می نمایند، این حق را نیز دارند كه این اعضا را بركنار نمایند. البته خوشبختانه تنها اختلاف نظر و سلیقه نمی تواند عامل عزل اعضا
باشد. دلایل عزل
و
بركناری یك عضو هیات مدیره نیز در اساسنامه سازمان قید شده است. محدودیت دوران خدمت اعضای هیات مدیره نیز موجب می گردد تا
نیروها و اعضای جدیدی طی بازه های زمانی مشخص وارد هیات مدیره گردند. این محدودیت زمانی نیز به نوبه خود روشی
موثر و ظریف
در
زمینه مقابله با معضل اعضای ناكارآمد و یا مشكل ساز هیات مدیره می باشد.
پرسش [IRC Cairo]: آیا موانع و محدودیت های دیگری نیز در زمینه همكاری بین سازمان های غیردولتی و دولت ها وجود دارد؟
علی عید
پاسخ
(اوتی فلین): سازمان های غیردولتی
به غیر از مشكلات سیاسی در برخی از كشورها، با معضلات متعدد دیگری نیز روبرو می باشند كه مهم ترین آن ها مشكلات مالی – دسترسی به منابع و امكانات كافی و مناسب به منظور اجرای برنامه ها و دستیابی به اهداف
این سازمان ها – می باشد. ثانیاً
رقابت در میان سازمان های غیردولتی نیز وجود دارد. هنگامی كه چندین سازمان در یك زمینه خاص فعالیت نموده و دارای
حوزه انتخاباتی یكسانی نیز می باشند، بدیهی است كه تنها قوی ترین و كارآمدترین این سازمان ها باقی خواهند ماند.
هم
چنین پیدا نمودن پرسنل كارآمد و خبره و نگهداری این نیروها نیز امری مشكل می باشد. حقوق پرداخت شده توسط سازمان
های غیرانتفاعی كمتر از میزان حقوق پرداختی توسط موسسات و بخش انتفاعی می باشد. حجم سنگین كار و كمبود
وقت نیز چالشی
دیگر
در بخش غیرانتفاعی به شمار می رود. علاوه بر این، ما همگی با معضل حفظ اطمینان مردمی كه از ما حمایت و پشتیبانی به عمل می
آورند، روبرو می باشیم و این موضوع نیز یكی دیگر از وظایف سنگین هیئت مدیره به شمار می رود.
پرسش [IRC Cairo]: آیا اكنون ما شاهد وقوع انقلابی جهانی در زمینه مشاركت و اجتماعی سازی به
رهبری سازمان
های
غیردولتی توسعه یافته می باشیم؟ كاركنان و پرسنل سازمان های غیردولتی در این زمینه چه نقشی دارند؟ آیا می توان آن ها را
نمایندگان لطف و رحمت دانست كه حقوق خود را از دولت ها دریافت می نمایند؟ علی عید
پاسخ
(اوتی فلین): من به سوال شما به صورتی كلی پاسخ خواهم داد. هر سازمان غیرانتفاعی، صرف نظر از
برنامه ها و اهداف
خود،
به منظور پیشبرد این برنامه ها نیازمند پرسنل و كاركنانی متعهد و كارآمد می باشد. كاركنان هر سازمان نیز درست مانند اعضای
هیات مدیره آن سازمان دارای وظایف و مسئولیت های خاص و مشخصی می باشند. نحوه كار و فعالیت های این پرسنل
مورد ارزیابی
قرار
می گیرد و آن ها در اغلب مواقع، برای كارها و فعالیت های خود مزد دریافت می نمایند. پرسنل سازمان های غیردولتی نسبت به این
سازمان ها متعهد و وفادار می باشند و برای پیشبرد برنامه ها و اهداف سازمان تلاش می نمایند. علاقمندی و
اشتیاق به فعالیت های سازمان،
یكی از مهم ترین فاكتورها به شمار می رود.
پرسش [Lusaka, Zambia]: سلام، من جیمز زامبیا از مركز آمریكائی زامبیا می
باشم. یك سازمان
غیرانتفاعی
چگونه می تواند فعالیت های خود را آغاز نماید و هم چنین چگونه می توان منابع مالی مورد نیاز برای اجرای برنامه های یك
سازمان را تامین نمود؟
پاسخ (اوتی فلین): هر سازمان غیرانتفاعی خاصی دارای یك موسس و یا شورای
موسسان می باشد. این موسسان به منزله
نیروی كاری اصلی سازمان و زمینه ساز آغاز به فعالیت سازمان به شمار می روند.
برخی
از مراحل تاسیس یك سازمان غیرانتفاعی به شرح زیر می باشند:
- تشكیل
اولین جلسه هیات مدیره
- تعیین
برنامه ها و اهداف سازمان
به
صورتی شفاف و واضح
- تهیه
پیش نویس از اسناد و مدارك سازمان
- داشتن
یك طرح تجاری – حتی سازمان های غیرانتفاعی نیز به این طرح نیاز
دارند.
- آشنایی
با قوانین و حصول
اطمینان از پایبندی به آن ها
نیازهای
مالی سازمان نیز می
تواند
از جانب اشخاص ، دولت ها، بنیادهای خیریه، تجار و بازرگانان و یا درآمدهای سازمان (درآمد حاصل از ارایه خدمات و یا حق
عضویت) تامین گردد. سازمان باید دارای طرح ها و چهارچوب هایی باشد كه بتواند با استفاده از آن ها حامیان
مالی خود را قانع
نماید
كه سازمان، سازمانی هدفمند و دارای ساختار مناسب می باشد و كمك های مالی آن ها در زمینه بهبود اوضاع جهان هزینه خواهد شد.
پرسش [IRC Cairo: Cairo]: سلام خانم اوتی فلین، آیا سازمان های غیردولتی
دارای فرهنگ و منشی دموكراتیك می باشند؟ علی عید، دانشجوی مقطع فوق لیسانس مطالعات توسعه
پاسخ
(اوتی فلین): عموماً سازمان های
غیردولتی دارای فرهنگ و رویكردی مشاركتی و همه گیر می باشند. دلیل این موضوع نیز آن است كه هدف از تشكیل و فعالیت سازمان های
غیردولتی، كمك
رسانی
به جامعه می باشد – مانند تهیه غذا
برای گرسنگان، مراقبت از بیماران و آموزش و تعلیم جوانان. این پروسه در عمل به آن معنا می باشد كه مدیران
سازمان های
غیردولتی
(اعضای هیات مدیره و كاركنان) پاسخگوی نیازها و نگرانی های جامعه می باشند. البته هیات مدیره سازمان های غیردولتی این
اختیار را دارد تا نسبت به اتخاذ تصمیمی كه دارای بیشترین منافع و مزایا برای سازمان می باشد، اقدام
نماید و در برخی
از
مواقع این تصمیمات، همان چیزی نمی باشند كه سهامداران و حامیان مالی سازمان غیرانتفاعی در نظر دارند. در نهایت با این كه
ممكن است فرهنگ و منش سازمان های غیردولتی دموكراتیك باشد، اما اعضای هیات مدیره – و نه اعضای جامعه – تصمیم گیرندگان نهایی می باشند.
پرسش [IRC Cairo]: آیا قانونی در زمینه كنترل و سازماندهی فعالیت های سازمان های غیردولتی وجود دارد؟
پاسخ
(اوتی فلین): هیچ
قانون
جهانی و بین المللی وجود ندارد كه دربرگیرنده تمامی فعالیت ها و اقدامات سازمان های غیردولتی باشد. این سازمان ها بخشی از
ساختار زیربنایی داخلی هر كشوری به شمار می روند و قوانین آن كشور تعیین كننده چهارچوب فعالیت های
این سازمان ها – میزان اختیارات و
محدودیت های آن ها – می باشند. هم چنین
هر سازمان غیردولتی
نیازمند
سیاست ها و قوانین داخلی خاص خود می باشد تا ضمن تضمین مسئولیت پذیری آن سازمان، پروسه ای عادلانه و مناسب جهت پیشبرد
برنامه ها و اهداف سازمان نیز ایجاد گردد.
پرسش [IRC Lusaka2]: من مكسول از زامبیا می باشم. من قصد دارم تا یك سازمان غیرانتقاعی را تاسیس نمایم و می خواستم از
شما بپرسم كه چگونه باید این كار را آغاز نمایم.
پاسخ
(اوتی فلین): مكسول، لطفاً به پاسخ من به یكی از سوال های پیشین مراجعه كن. البته بدیهی است كه تاسیس یك سازمان، پروسه ای
بسیار پیچیده
تر از
تنها چند مرحله ای می باشد كه من قبلاً ذكر نموده ام. اما تلاش و توجه به مسایل اساسی و ریشه ای، می تواند به شما كمك
نماید تا شالوده مستحكمی را برای سازمان غیرانتفاعی خود ایجاد نمایید.
اظهار
نظر [Lusaka, Zambia]: من نكوله موامبا از لوساكا در زامبیا می باشم و می خواهم
تا نكته ای را بیان نمایم. مدیریت و رهبری كارآمد هنگامی قابل اجرا خواهد بود كه مسئولیت پذیری اجتماعی و
شفافیت وجود
داشته
و از منابع و امكانات به طرز مناسبی استفاده گردد.
پرسش [IRC Cairo]: مدیریت و رهبری كارآمد – ما باید در قبال اعمال و اقدامات و دستاوردهای خود
پاسخگو باشیم. این امر نیز
زمانی اتفاق خواهد افتاد كه اهداف و برنامه های ما، ساختار سازمان های ما و روند تصمیم گیری در سازمان ها واضح و شفاف باشد و ما
در تطابق با
ارزش
ها و معیارهای قانونی و مصوب و پروسه های مورد توافق عمل نماییم. آیا شما با من موافقید؟ علی عید
پاسخ
(اوتی فلین): البته. سازمان های غیردولتی باید در زمینه برنامه ها و اهداف و هم چنین دستاوردهای خود پاسخگو و مسئولیت
پذیر باشند و
این
امر به آن معناست كه رهبران سازمان های غیردولتی باید فعالیت خود را با تهیه برنامه و هدفی مشخص آغاز نمایند و از آن برنامه
برای تعیین خط مشی سازمان استفاده نمایند. هر سازمان غیردولتی نیازمند پرسنل و كاركنانی برای اجرای
برنامه ها و ارایه
خدمات
و برقراری ارتباط با جامعه و هم چنین بودجه ای شفاف – شامل هزینه ها و درآمدها – می باشد. هیات
مدیره سازمان نیز باید بر كلیه این فعالیت ها و اقدامات نظارت نماید تا اطمینان حاصل نماید كه همه چیز مطابق با برنامه های
تعیین شده پیش
می
رود. هیات مدیره و كاركنان سازمان باید در زمینه ارزش ها و اصول موثر در تصمیم گیری ها، اهدافی كه دستیابی به آن ها نشان دهنده
میزان موفقیت سازمان می باشد و راهكارهای اداره و مدیریت سازمان با یكدیگر توافق داشته باشند. پس از
آن هیات مدیره
باید
اطمینان حاصل نماید كه تصمیمات اتخاذ شده و برنامه های سازمان اجرا می گردند. یكی از روش های انجام این امر، ارایه گزارش های منظمی در زمینه
دستاوردهای سازمان (به عنوان مثال، حفر
12 چاه، واكسیناسیون 250 كودك و غیره) و هزینه های اجرای این برنامه ها (كمك های مالی دریافت شده، هزینه های پیشبرد برنامه ها،
حقوق پرسنل،
خریداری
تجهیزات و لوازم و غیره) می باشد. این اطلاعات باید مرتباً در اختیار هیات مدیره قرار گیرد و دستكم به صورتی سالیانه نیز در
اختیار جامعه، حامیان مالی،
سهامداران
و سایر اشخاص و نهادها قرار گیرد.
پرسش [Lusaka, Zambia]: هیات مدیره چگونه هیاتی می باشد؟ و نحوه انتخاب اعضای این هیات به چه
صورتی می باشد؟ آیا
اعضای
هیات مدیره باید دارای شرایط و ویژگی های خاصی باشند و یا باید در زمینه فعالیت آن سازمان غیردولتی سابقه و تخصص داشته
باشند؟ من كندی چیسانگا از لوساكا در زامبیا می باشم.
پاسخ
(اوتی فلین): از سوال دقیق و سنجیده شما متشكرم، كندی. هنگام تشكیل یك هیات مدیره شما باید به این موضوع توجه نمایید
كه برای اتخاذ
تصمیمی
اندیشمندانه و مناسب، چه مهارت ها، تخصص ها، دیدگاه ها و سوابقی مورد نیاز می باشد. شما باید اشخاصی را پیدا نمایید كه مصمم
باشند و بتوانند تا وقت كافی را به فعالیت های هیات مدیره اختصاص دهند و از لحاظ شخصی نیز به سازمان
كمك و مساعدت
نمایند
– این موضوع مهم ترین مساله در
هنگام درخواست كمك مالی از دیگران می باشد. هم چنین اعضای هیات مدیره باید با نیازهای جامعه ای كه این سازمان در
آن فعالیت می
نماید
نیز آشنا باشند. و در نهایت اعضای هیات مدیره باید دارای افكار و طرز فكری مستقل باشند و بتوانند تا به صورت گروهی و در
كنار یكدیگر فعالیت
نمایند.
پرسش [Lusaka, Zambia]: من روئل از زامبیا می باشم. شما گفتید كه یك سازمان غیردولتی باید دارای یك طرح تجاری باشد.
چگونه می توان این طرح تجاری را تهیه نمود؟ و آیا این امكان وجود دارد كه بتوان اسناد و مدارك نهایی
را تهیه نمود؟
پاسخ
(اوتی فلین): یك سازمان غیردولتی نیز مانند هر موسسه و سازمان دیگری نیازمند یك طرح تجاری می باشد. طرح های تجاری
گوناگونی وجود دارند – طرح های استراتژیك، طرح های تجاری، طرح های عملیاتی – و می توان این طرح های تجاری را به صورت های مختلفی ارایه نمود. اما مهم ترین مساله
داشتن یك طرح تجاری می باشد كه پاسخگوی نیازها و پرسش های اساسی و ریشه ای سازمان باشد؛ هدف و برنامه
شما چیست؟ مشتریان، موكلان،
ارباب رجوع و سهامداران شما چه كسانی می باشند؟ نیازهای آن ها چه می باشد؟ شما چه خدماتی را می توانید ارایه
نمایید؟ (باید در مورد خدماتی كه می توانید ارایه نمایید و هم چنین فعالیت ها و اقداماتی كه قادر به
انجام آن ها نمی
باشید،
به صورتی شفاف و واضح توضیح دهید.) نحوه خدمت رسانی و فعالیت شما چگونه می باشد؟ (پرسنل وكاركنان، مواد اولیه و امكانات،
تجهیزات، دفاتر و سایر موارد مورد نیاز خود را مشخص نمایید.) هزینه های این برنامه های شما چقدر می
باشد؟ این هزینه
ها را
چگونه تامین می نمایید؟ (به خاطر داشته باشید كه مدیریت و منظم نمودن امور نیازمند زمان، نیروی كار و بودجه لازم می باشد.)
هر طرح و برنامه ای باید دستكم سالیانه یك بار بازنگری و بروز رسانی گردد – با توجه به بررسی كارآیی و موفقیت برنامه ها در طول سال، هزینه واقعی ارایه خدمات، توانایی تامین هزینه
های مورد نیاز
و غیره.
پرسش [Lusaka, Zambia]: من كندی چیسانگا از زامبیا می باشم. آیا طرح تجاری برای سازمان های غیردولتی معادل همان پروژه
پیشنهادی می باشد؟
پاسخ (اوتی فلین): در برخی مواقع طرح های تجاری و پروژه های پیشنهادی معادل
یكدیگر می باشند.اما عموماً
طرح تجاری، یك طرح جامع تر و گسترده تر است كه دربرگیرنده تمامی سازمان می باشد و دارای اعداد و ارقام بیشتر و
زمان بندی بلندمدت تری می باشد.
پروژه
پیشنهادی می تواند تنها درباره یك برنامه خاص و یا حتی قسمتی از یك برنامه باشد. به عنوان مثال، یك طرح تجاری می تواند شامل
برنامه های یك سازمان در راستای توسعه و گسترش از یك شهر به سه شهر باشد. این طرح در اختیار چندین
حامی مالی قرار
می
گیرد تا آن ها بررسی نمایند كه آیا می توانند بخشی از مخارج طرح را تامین نمایند یا خیر. در حالی كه یك پروژه پیشنهادی تنها در
زمینه یك برنامه خاص می باشد – به عنوان مثال نگهداری و مراقبت از كودكان زیر پنج
سال – كه این برنامه خود بخشی از یك طرح جامع برای آموزش و تعلیم كودكان می باشد.
پرسش [Lusaka, Zambia]: من ریچارد نگوما از لوساكا در زامبیا می باشم. من از جمله جوانان
زامبیایی می باشم كه
عمیقاً
نگران مشاركت و حضور جوانان در مسایل و موضوعات مرتبط با منافع ملی كشور می باشند. سوال من این است كه چرا برای جوانان یك خط
مشی و چهارچوب مشخص تعیین نمی گردد تا بتوانند در زمینه مسایلی كه از لحاظ اجتماعی، اقتصادی، سیاسی
و سایر جوانب
از
جانب دولت های كشورهایشان – خصوصاً در قاره
آفریقا – بر زندگی آن ها
تاثیرگذار می باشند، فعالیت
نمایند.
پاسخ
(اوتی فلین): ریچارد، این موضوع بسیار مهم می باشد كه تمامی سازمان های غیردولتی زمینه های حضور هرچه بیشتر جوانان
را در فعالیت
هایشان
فراهم نمایند. جوانان در واقع به معنای آینده جوامع می باشند. این یك موضوع دوجانبه می باشد؛ مدیران سازمان های غیردولتی
باید ارزش حضور و مشاركت جوانان و آن چیزی را كه آن ها قادر به ارایه آن می باشند را درك نمایند و جوانان
نیز نباید امید
و
شهامت خود را از دست دهند. فعالیت های داوطلبانه، آغازی مناسب برای مشاركت جوانان به شمار می رود و آن ها پس از اثبات توانایی
هایشان می توانند درخواست مسئولیت و وظایف سنگین تر و بیشتری را داشته باشند. به تعلیم و آموزش خود
بپردازید و سایر
جوانان
را نیز برای مشاركت در این پروسه تشویق نمایید.
|
نقش تشکل هاي غير دولتي (NGO) در توسعه پايدار و صنعت گردشگري
|
|
{ آتوسا سادات شجاعي }
|
مقدمه:
تشکل غيردولتي، سازماني با شخصيت حقيقي مستقل، غير دولتي و غير انتفاعي است که
براي انجام فعاليت داوطلبانه با گرايشهاي غيرسياسي و براساس قانونمندي و اساسنامه
مدون و رعايت چارچوب موضوعه کشور و مفاد آيين نامه هاي اجرايي آن فعاليت مي نمايد.
در سال 1980 ميلادي فعاليت ها و حرکتهاي اجتماعي و سياسي در جوامع داخلي سراسر
جهان و تدارک و پشتيباني نيروها توسط سازمان ملل متحد از طريق حمايت مالي و فني،
زمينه اي مساعد براي رشد سازمان هاي غير دولتي به وجود آورد.
سازمان ملل متحد و ادارات وابسته به آن، علاوه بر حمايت هاي همه جانبه از فعاليت (NGO)ها
طرحها و برنامه هاي اين تشکل ها، آنها را در راستاي وصول اهداف خود به کار گرفتند.
در واقع تشکل هاي غير دولتي به عنوان راهکاري نو براي مشارکت بخشي مردم در تعيين
سرنوشت خود از آن جهت در دنياي امروز اهميت يافته اند که مي توانند به عنوان حلقه
واسطه ميان حکومت ها و مردم، عهده دار انتقال خواسته هاي ملت به نظام حکومتي
باشند.
اگر بخواهيم پيدايش اين گونه تشکل ها را در ايران بررسي کنيم بايد گفت کار
داوطلبانه و بشر دوستانه در ايران، تاريخچه طولاني دارد. چنان که تاريخ ايران
باستان شاهد حرکتهاي شکوهمند براي ارتقاء و پيشرفت مردم بوده است و گروه هاي خيريه
و مردمي، همواره نقش اساسي در ياري رساندن به افراد نيازمند، ايفا کرده اند. نگاهي
به عملکرد اين گروه ها نشان مي دهد که در مجموعه کار داوطلبانه در ايران جاذبه هاي
خود را از ارزشهاي ملي و سنتها و باور ديني مي گيرد سنت خدمت به مردم به عنوان
وظيفه مقدس ديني نگريسته مي شود کساني که اين خدمات را انجام مي دهند مورد احتيرام
شاياني مي باشند.
نقش سازمانهاي غير دولتي در توسعه پايدار
1- حاميان سازمان هاي غيردولتي تشکلها را به عنوان جايگزيني مناسب براي دول
کشورهاي ميزبان در ارايه خدمات و اولويتهايي همچون برنامه ريزي خانواده ها، حمايت
کودکان، توسعه مشارکتهاي کوچک، محيط زيست، گردشگري و غيره مي دانند. تمرکز اصلي
حاميان در تقويت بخشي سازمانهاي غيردولتي موجب گسترش و توانايي سازماني در برنامه
ريزي، اجرا و ارزيابي برنامه هاي توسعه شده است.
2- سازمانهاي غيردولتي در سطح عام نيروهاي مهم براي دموکراتيزه ساختن و تقويت
نهادهاي جامعه مدني به شمار مي آيند. از آنجايي که بسياري از سازمانهاي داوطلب
داراي ارزشها و ايده آلهاي مشترکي در ميان اعضاي خود هستند لذا حاميان و تسريع
کنندگان مهم تغييرات اجتماعي به شمار مي روند.
3- سازمانهاي غيردولتي مي توانند منبع نوآوري، تجربه کردن و آزمودن رويکردهاي نوين
در قبال مسايل توسعه باشند. سازمانهاي غيردولتي مي توانند نقش بسيار مهمي در توسعه
داشته باشند که اين کار از طريق بسيج منابع و انرژي مولد در خدمات اجتماعي و توسعه
آنها صورت مي گيرد.
4- سازمانهاي غيردولتي نقشي مهم در ارايه بازخوردهاي لازم در زمينه سياستها و
برنامه ها دارند که اين امر از طريق مشارکت در تغييرات سياسي و کمک به تدوين
برنامه هاي توسعه محقق مي گردد.
فعاليتهاي اقتصادي و تجاري
در قوانين موجود منعي براي سازمانهاي غيردولتي از فعاليتهاي اقتصادي و تجاري وجود
ندارد. ولي به رغم آنکه در قوانين و مقررات متعدد و گاه متعارض قيد و ضابطه اي
براي اين قبيل فعاليتها ديده نمي شود از سوي ديگر مراجع نظارتي اين سازمانها نيز
متعدد و اختياراتشان نامعلوم است. از اين روي براي حفظ سلامت پيشنهاد مي شود اين
سازمانها براي فعاليتهاي اقتصادي و تجاري خود ضوابط ذيل را مد نظر داشته باشند:
- هدف اصلي از تشکيل و راه اندازي سازمان براي مقاصد خاص غيرانتفاعي مثل امور
فرهنگي، آموزش، بهداشت، محيط زيست و جز آن باشد.
- سود و درآمدهاي حاصل ميان موسسين، اعضاء متصديان، هيئت مديره و کارمندان تقسيم
نشود. البته وقتي سخن از سود به ميان مي آيد مقصود آن است که کليه هزينه ها، حقوق
و دستمزدهاي متعارف افراد ياد شده از آن کسر شده است.
بالاخره اينکه دست به فعاليتهاي اقتصادي که خطرپذيري و درگيري زيادي براي اعضا به
دنبال دارد نزنند.
البته هر اقدامي فعاليت اقتصادي و تجاري محسوب نمي شود. به عنوان مثال سازمانهاي
غيردولتي مجازند که در فعاليتهاي مربوط به جمع آوري اعانه که مانع قانوني يا
مغايرت با هنجارهاي فرهنگي ندارند مثل مراجعه خانه به خانه، درخواست تلفني، پست
مستقيم، مراسم تبليغاتي و ديگر روشهاي جمع آوري اعانه شرکت کنند. قبض هاي کمک به
مستمندان مزايده هاي خيريه و ديگر فعاليتهاي موردي که هدف اصلي آنها جمع آوري کمک
به سازمانهاي غيردولتي است از مصاديق جمع آوري اعانه محسوب مي شوند و نبايد به
عنوان فعاليت اقتصادي و تجاري تعبير شوند.
البته سازمان هاي غيردولتي بايد مراقب باشند وارد فعاليتهاي جمع آوري اعانه که در
سطح بسيار وسيعي انجام مي شود و در آن سابقه سوء استفاده و فساد مي رود نشوند. در
کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي واحد امور تشکلهاي فرهنگي به فعاليت هاي جمع آوري
اعانه در سطح وسيع مجوز مي دهد که تاکنون در برخي موارد سابقه خوشي از اين قبيل
فعاليت ها به جا نمانده است. همچنين بايد ميان فعاليت هاي اقتصادي و تجاري که صرفا
براي کسب درآمد سازمان غيردولتي انجام مي پذيرد از فعاليت هايي که جهت برآورده
کردن اهداف سازمان است تمايز قائل شد. فرض کنيد يک سازمان غيردولتي براي ارايه
خدمات و کالاها به دولت يا شخص ثالث با دولت قرارداد بندد. اگر نوع خدمات و
کالاهايي که ارايه مي کند بخشي از اهداف اصلي سازمان باشد مانند برنامه هاي تنظيم
خانواده، آموزش يا مديريت منابع آب اين ديگر فعاليت تجاري و اقتصادي مستقل محسوب
نمي شود. حتي زماني که سازمان غيردولتي کالايي را به طور مستقيم به مردم عرضه کند
مانند بازارچه هاي خيريه براي صنايع دستي اقشار کم درآمد اين در واقع نوعي ايجاد
اشتغال در حمايت از جامعه مخاطب در جهت اهداف سازمان است.
نقش سازمان هاي غيردولتي در گسترش گردشگري روستايي:
چندي پيش سازمانهاي بين المللي، ايران را به دليل وجود جاذبه هاي فراوان و تنوع
زيستي در رتبه پنجم برخورداري از جاذبه هاي طبيعي قرار دادند. ايران در جايگاه
خوبي قرار گرفته اما اين که تا به حال چقدر توانسته است گردشگران داخلي و خارجي را
به بازديد از طبيعت تشويق کند موضوع مهم ديگري است. ظرفيت هاي ويژه طبيعت ايران به
عنوان انگيزه اي براي جذب مسافران مي تواند نقطه اتکاي صنعت گردشگري ايران شود،
اما جاي تاسف است که تا به حال هيچ يک از اين ظرفيت هاي طبيعي به ثبت جهاني نرسيده
اند. بديهي است هيچ توسعه اي در صنعت اکوتوريسم رخ نمي دهد مگر آنکه مبتني بر
خصوصيات محلي و استفاده از پتانسيل هاي مناطق باشد. صنعت طبيعت گردي از زيرشاخه
هاي صنعت گردشگري است. طبيعت گردي ارزش هاي علمي دارد و تنها با اصول و شاخصه هاي
فني خود قابل ارزيابي است. برقراري انس با طبيعت هم وظيفه حوزه گردشگري است و از
اين نظر که جاذبه هاي طبيعت را در نظر بگيرد بايد برنامه اي ترتيب دهد تا ارزشهاي
طبيعت بار ديگر نمايان شده و طبيعت در دسترس همگان باشد.
در اين ميان نقش تشکل هاي غيردولتي محلي در توسعه گردشگري روستايي حائز اهميت مي
باشد. ايجاد نمودن و فعال يا توانمند ساختن تشکلهاي محلي در قالب انجمن ها، کانون
هاي فرهنگي مساجد، شوراهاي محلي متشکل از اعضاي منتخب روستا، نقش عمده و اساسي در
رونق اقتصادي مناطق نمونه گردشگري با استفاده ابزار گردشگري دارد.
لازم به ذکر است پيش درآمد هرگونه اقدامي در اين زمينه تامين امنيت گردشگران مي
باشد که با برگزاري کلاسهاي توجيهي و دوره هاي آموزشي جهت پرسنل پاسگاه ها مي
تواند مستقيما توسط سازمان هاي متولي و يا با همکاري تشکل هاي غيردولتي که در
زمينه آموزش فعاليت نموده اند و نظارت بر حسن انجام کار توسط اين سازمان ها انجام
گردد.
در اين راستا نقش دولت به عنوان بزرگترين مشوق و حامي تشکلهاي محلي انکارناپذير مي
باشد.
در سطح جهان تشکل هاي غيردولتي تجربيات موفقي در ارتقاء گردشگري مناطق نمونه
گردشگري و گردشگري روستايي داشته اند که از آن جمله مي توان به پروژه شهر تاريخي
دويرت در جنوب تونس اشاره نمود. دويرت شهري باستاني با طبيعت گرم و خشک مي باشد که
قدمت آن به هزاران سال پيش بر مي گردد. تشکل غيردولتي به اسم اختصاري ASNAPED
به منظور احياء اقتصاد و روش زندگي، حفاظت از محيط زيست و به دلايل تاريخي باستان
شناسي و فرهنگي فعاليت خود را در دويرت آغاز نمود. اولين هدف اين تشکل حفظ مهمترين
بخشهاي شهر باستاني مانند مسجد، آب انبارهاي قديمي، و غارهاي عصر حجر در مجاورت آن
بود.
نقش تشکل در اين برنامه مشخص نمودن منابع مالي، جمع آوري سرمايه و هدايت امور
اجرايي پروژه و به عنوان رابط و ميانجي بين اعضاي مختلف پروژه نظير جمعيت محلي،
اختيارات دولتي، تشريک مساعي تشکل ها و سازمان ها، بنگاه هاي پولي و وقف کنندگان
مي باشد. از طرفي تشکل تلاش هايي در جهت متقاعد ساختن يونسکو به ثبت دويرت به
عنوان يک اثر جهاني نموده است و مقامات دولتي منطقه را ترغيب به مداخله و حمايت از
روستا از طريق گنجاندن آن در بسته تورهاي گردشگري نموده است. از ديگر تلاش هاي
تشکل ايجاد تنوع در منابع درآمدي منطقه نظير توسعه اکوتوريسم مي باشد.
دست آخر انتظار مي رود اين پروژه بلندپروازانه و چند جانبه منابع درآمدي جديدي را
در دويرت جاري سازد. ضمن اينکه حفاظت از آثار معماري و فرهنگي شهر و سلامت
اکوسيستم محلي مورد توجه مي باشد.
اجراي پروژه موجب ارتقاء جاذبه هاي گردشگري فرهنگي و طبيعي منطقه گرديده و نقش
تشکل غيردولتي ASNAPED در اين ميان الگوي مناسبي براي نحوه مشارکت و
فعاليت تشکل هاي غيردولتي در راه اندازي پروژه هاي مشابه در ديگر مناطق روستايي
هدف گردشگري در جهان ارايه مي دهد.
منابع و ماخذ:
سايت online همشهري
سايت NGOs and ecotourism in
Tunisia
سايت Tourism NGOs Divided on
poverty-Global policy Forum
سايت UNDP-United Nations
Development Programme
سايت UK Government workshop
on Tourism